جوانان به عنوان ستون فقرات جامعه، نیروی ذخیره آینده، چرخ اقتصاد یک کشور، آینده نگر، نیروی فعال، و گنجینه ملی جامعه یاد می‌شوند. قشر جوان هر ملت در واقع سرمایه حقیقی آن ملت به شمار می‌رود، این سرمایه در زمره نیروی موثر و مهم توسعه یافتگی قلمداد شده است به گونه‌ای که اصولا نمی‌توان توسعه و پیشرفت یک ملت را بدون آن تصور کرد. لذا هر کشوری که بخواهد این امر مهم (پیشرفت و توسعه) را محقق کند باید بر خود فرض بداند که از قشر جوان و نیروهای علمی و نخبگان خود حمایت همه جانبه و فراگیر داشته باشد.
همچنین از آنجایی که جوانان بهترین منابع انسانی در زندگی جمعی محسوب می‌شوند، سهم مؤثری در تضمین حیات فرهنگی و ملی آن کشور دارند. دستیابی مطلوب به هویت در ابعاد فردی، دینی و ملی در جوانان، هم درجه امید به آینده را بالا می‌برد و هم مایه اعتماد نهادهای اجتماعی به ویژه نهاد حکومت به آنان و نقش آن‌ها در ضمانت زیست جمعی در دهه‌های آینده است. بنابراین کیفیت و درجه هویت فردی، دینی و ملی آنان می‌تواند نقش مؤثری در توسعه فرهنگ ملی و دینی هر کشوری ایفا نماید.
استاد مطهری جوان را به دو صورت تعریف می‌کند. تعریف اول این که جوان شخصیتی است دارای سن خاص و حال روحی و روانی و نیازهای مخصوص و تعریف دوم ایشان از جوان این است که جوان کسی است که به خاطر تحصیلات و سواد و آشنایی با اندیشه‌های جدید، دارای فکر نو و سولات تازه است و حاضر نیست مانند نسل گذشته بدون دلیل عقلی و منطقی همه چیز را بپذیرد.
همچنین صاحب‌نظران بیان کرده‌اند که جوانی دوره‌ای اجتماعی و فرهنگی به شمار می‌رود؛ دوره‌ای که جوان شرایط لازم برای کنش مستقل در همه زمینه‌ها و صحنه‌های زندگی را می‌یابد. برخی نیز از دیدگاه انتقالی به آن توجه کرده‌اند، زیرا جوان شیوه خاصی از رفتار را دارد که با دوره‌های دیگر زندگی‌اش متفاوت است و برخی نیز از جنبه ارزشی بدان می‌نگرند و آن را با خلق وخوی خوب مترادف می‌دانند.
در ادبیات توسعه به ویژه توسعه پایدار، واژه مشارکت، نقش کلیدی پیدا کرده، به طوری که یکی از سه رکن توسعه پایدار را تشکیل می‌دهد و دو عنصر دیگر، یعنی مردم و منابع به علت داشتن نقش ساختاری مشارکت در چارچوب آن به فعلیت مطلوب درمی‌آیند. تفاسیر و برداشت‌های مختلفی با توجه به نظریه‌های توسعه از آن وجود دارد. اما به طور کلی مشارکت را می‌توان روند درگیر ساختن مردم در تعیین سرنوشت خود و احساس مسئولیت نسبت به این سرنوشت تعریف کرد.
سازمان ملل متحد توسعه را این گونه تعریف نموده است: فرایندی است که کوشش‌های مردم و دولت را برای بهبود اوضاع اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی هر منطقه متعهد ساخته آن‌ها را برای مشارکت در پیشرفت توانا می‌سازد. از نگاه صاحب نظران توسعه را باید برحسب پیشرفت به سوی اهداف رفاهی نظیر کاهش فقر، بیکاری و نابرابری تعریف کنیم.
چنانکه گفته شد مشارکت در ابعاد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و محیطی مطرح است و از سوی دیگر در توسعه پایدار و پارادایم مشارکتی، مشارکت در تمام مراحل و فعالیت‌ها از مرحله تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی تا نظارت و ارزشیابی ضروری است.
در کشور ما نیز با توجه به ساختار سنی جمعیت (جوانگرایی) مشارکت جوانان در برنامه‌های مربوط به توسعه اهمیت و ضرورت دارد. همچنین شناخت نیازها و ویژگی‌های این گروه در جهت مشارکت در امور مربوط به توسعه و تصمیم‌گیری و فرایند برنامه‌ریزی مشخص است. سرمایه‌گذاری در امر آموزش و پرورش نسل جوان می‌تواند زمینه را برای توسعه همه جانبه فراهم کند.
بر اساس پژوهش‌ها عواملی از جمله عوامل فردی روانشناختی (انگیزش، نیازها، پاداش‌ها، اعتقادات مذهبی و اعتماد عمومی)، عوامل اجتماعی اقتصادی (پایگاه اجتماعی اقتصادی، نوع خانواده، سواد و میزان تحصیلات، شغل) و حضور در سازمان‌های غیردولتی و عوامل مکانی فضایی (جغرافیایی) بر مشارکت جوانان تاثیر گذار هستند.
جوانان این مرزوبوم فعال، پرتلاش و با استعداد بوده و می‌توانند نقش موثری در پیشرفت کشور و تبدیل شدن به کشوری قدرتمند و توسعه یافته ایفا کنند، دستیابی به این امر مهم جز با تکیه بر عزم، اراده، توانایی، دانش علمی و پتانسیل‌های بالقوه جوانان مستعد کشور و تلاش برای رفع نیازها و تأمین خواسته‌های معقول و به حق آن‌ها، همچنین صیانت و حمایت جدی از آن‌ها در مقابل دسیسه‌های دشمنان و برنامه‌ریزی هدفمند در جهت رشد و شکوفایی استعدادها و توانمندی‌های این قشر فعال و مستعد ممکن نیست.
منابع:
*خیاط سرکار و دیگران. (۱۳۹۳). «نقش جوانان در پیشرفت و توسعه کشور». مجموعه مقالات هشتمین کنگره پیشگامان پیشرفت. صص:۲۵۵-۲۴۷.
*عسگری، م و دیگران. (۱۳۹۵). «نقش جوانان در توسعه پایدار». چهارمین همایش ملی انجمن‌های علمی دانشجویی رشته‌های کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست. صص: ۷۱.
*قنبری برزیان، ع. (۱۳۹۳). «پژوهشی درخصوص مسئله شناسی جوانان ایران». مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران. شماره۴. صص:۶۶۷-۶۹۶.
*رکن‌الدین افتخاری، ع و دیگران.(۱۳۸۱). «عوامل مؤثر بر میزان مشارکت جوانان و نوجوانان روستایی در برنامه‌ریزی توسعه با تأکید بر عوامل مکانی فضایی». نشریه مدرس. شماره ۴. صص: ۳۷-۱۱.
